In gesprek met Pieter van Winden (door Roedi Stevenson)

Samenwerking tussen de protestantse Kempenkerken: het lijkt niet echt te leven bij kerkleden. De afzonderlijke gemeenten hebben allemaal hun eigen drukke agenda’s, hebben een chronisch gebrek aan menskracht, kennen vergrijzing en financiële bedreigingen en kampen allemaal met gebrek aan tijd. Waarom zouden we dan ook nog tijd, geld en menskracht steken in een samenwerkingstraject? En wat merken de kerkleden ervan?

Een aantal gemeenten in de Kempen (Aalst – Waalre, Valkenswaard, Hoogeloon-Eersel, Bergeijk, Veldhoven en Vierplek Bladel) zijn sinds 1 januari 2016 officieel een samenwerkingsverband aangegaan. Vanaf 9 maart 2017 heet de combinatie “PKN de Kempen”. De predikanten hebben een arbeidscontract binnen en zijn verbonden aan de combinatie van gemeenten. Nu heeft de combinatie een regiopredikant aangesteld, 2 dagen per week, voorlopig voor een jaar, om de samenwerking meer gestalte te geven.
Pieter van Winden is zijn naam. Hij heeft in 2004 als aanvulling op zijn predikantsopleiding de tweejarige opleiding Interim-predikant gevolgd. Sindsdien heeft hij veel gemeenten tijdelijk begeleid en ondersteund. Ook vaak met het oog op vernieuwing en revitalisatie. De aanstelling in de Kempen is voor hem een uitdaging met een heel eigen invalshoek. Er is geen problematische situatie, maar een vraag naar ondersteuning bij vernieuwing, zekerheid over de eigen vierplekken, gezamenlijk nieuw élan. En daar is meteen het begin van een antwoord op de vraag waar dit stuk mee begon. Waarom willen we dit proces aangaan?

Pieter praat over het ABCD van samenwerking. We hebben het dan over Autonomie: de vrijheid en mogelijkheid voor elke kerk om zelf beslissingen te blijven nemen. Dan de Brede blik: verder kijken dan je neus lang is en samenwerken met buitenstaanders en andere groepen; de Collectieve Ambitie: waar sta je als kerken voor en wat voeg je toe in de Kempen?; en Dynamisch leiderschap: weten te schakelen tussen taakgericht en inhoudelijk werken. Samenwerken is dan een door visie gedreven ontmoetingsproces om ertoe te doen in deze regio. Want, zegt hij, druk zijn met de kerk is niet de oplossing voor de kerk. Het gaat om het volgen van Jezus, wat hemzelf betreft. Anderen zullen andere woorden gebruiken voor hun spiritualiteit. Maar dat moet wel centraal staan. Als een supermarkt breed adverteert dat ze reorganiseert, dan levert dat ook geen nieuwe klanten op. Het moet om de unieke producten gaan die je te bieden hebt. En dat is in kerken het geloof, de rechtvaardigheid en de liefde. Maar hoe doe je dat? Hoe vertaalt zich dat naar de praktijk van alledag?

Pieter stelt dat de eerste voorwaarde moet zijn dat de samenwerking een meerwaarde moet hebben voor de afzonderlijke kerken en dat het zeker geen last erbij mag worden. Want we hebben het al druk genoeg. Echter, de uitdagingen van onze tijd en van de samenleving zijn voor elke organisatie te groot en te complex om mee om te gaan. Ook voor iedere kerk afzonderlijk is het teveel en te groot. Iedere gemeente kent wel iets waar ze goed in is, heeft een stukje van de sleutel. Je moet met elkaar samenwerken om al die stukjes samen te voegen, van elkaar te leren. Voor een vruchtbare samenwerking is het van belang dat de kerken elkaar kennen, weten wat de afzonderlijke visies zijn en een gezamenlijke ambitie visie ontwikkelen. Kerkbestuurders wisselen in de loop der jaren, maar visies in principe niet. Met een helder geformuleerde visie worden mooie ideeën in realiteit omgezet en weet iedereen waar we voor staan.

We zijn in onze tijd vaak geseculariseerde christenen geworden, zegt de interim-predikant. Dat betekent dat we ons geloof klein maken, onzeker zijn. We hebben het er nauwelijks over met elkaar, laat staan in de samenleving. En we hebben nauwelijks een analyse van de maatschappij buiten de kerk. Dat is niet goed. Want de waarden van de kerk (vergeving, barmhartigheid, geloof, hoop, liefde, vertrouwen) zijn meer dan ooit nodig in de samenleving. In de verharding van nu en de oorlogsdreiging en de vele crises waar we in zitten, zijn die waarden meer dan ooit tot steun. Maar hoe verbinden we die met de samenleving? In het evangelie gebeurt dat door ontmoeting; Jezus gaat met ieder, die hij ontmoet -mensen van allerlei slag- in gesprek. In de ontmoeting gebeurt de nieuwe wereld van God. Zo kan het ook hier, zegt Pieter van Winden, de samenwerking van de Kempenkerken kan vol zijn van ontmoeting met bijvoorbeeld de burgerlijke gemeenten, de cultuur- en sportorganisaties, andere geloofsgemeenschappen. In die ontmoetingen zullen we als kerken ook onze identiteit scherper krijgen. En dat is revitaliserend. Want bijvoorbeeld voor jongeren is de verlegenheid van onze kerken een grote barrière. Als je jong bent heb je meestal niet de bekendheid met Bijbelverhalen, liedteksten, kerktaal en kerkgeschiedenis die veel ouderen hebben. Dus als je dan in een kerk komt, dan is het nodig dat je gelijk merkt waar die echt voor staat. En als je dan nadenkt over grote levensvragen heb je een kerk nodig die houvast biedt vanuit een duidelijke geloofsinhoud.

Samenwerkende Kempenkerken komen verder, dan als afzonderlijke kerken, ieder voor zich. Alleen al voor buitenstaanders is het overtuigender, als kerken samenwerken. Deze constatering is in ieder geval wel een antwoord op onze openingsvraag. En nu de praktijk.
Pieter heeft zijn begeleidingstraject vertaald naar een plan van aanpak. Voor en na zijn bevestiging op 16 oktober in Eersel is er een eerste periode van kennismaken met kerkenraadsleden en zich voorstellen in kerkdiensten. Wat hij doet en waar hij is kun je volgen via Facebook (pvwinden) en Tiktok (@pietertik). In november is er de gemeentebrede enquête Nieuw Kerkelijk Peil. Er is een groepje in oprichting die deze wetenschappelijk onderbouwde manier om het leven van de gemeenten te peilen gaat uitwerken. In januari komen daar plannen uit voort. En in het voorjaar beginnen dan nieuwe activiteiten. Want, zegt de regiopredikant, dan hebben we de visie scherp op wat vernieuwing en hoop voor ons als kerken inhoudt. Met dat gezamenlijk uitgangspunt is er voldoende basis efficiënt en hoopvol verder te bouwen aan de samenwerkende Kempenkerken. Werk aan de winkel dus!